Edward Józef Pawłowski to postać, która pozostawiła znaczący ślad w historii Polski. Urodził się w roku 1870 i zmarł w 1939 roku, kiedy to jego działalność budziła podziw oraz szacunek w środowisku lokalnym.
Był nie tylko drukarzem, ale również wydawcą i przemysłowcem, a jego wpływ rozciągał się nad regionami Poznania i Bydgoszczy. Jako działacz społeczny angażował się w różnorodne inicjatywy, które miały na celu wspieranie lokalnych społeczności oraz rozwój kultury.
Życiorys
Edward Józef Pawłowski przyszedł na świat 16 marca 1870 roku w Lidzbarku, znajdującym się w powiecie brodnickim. Pochodził z rodziny, której ojcem był Antoni – krawiec, a matką Marianna ze Stanowickich. Szkolenie w zakresie drukarstwa rozpoczął, ucząc się rzemiosła u Ryszarda Skrzeczka w Lubawie. Następnie zdobywał doświadczenie w różnych oficynach drukarskich zarówno w Europie Środkowej, jak i w Stanach Zjednoczonych.
Po powrocie do Polski nabył drukarnię oraz skład papieru w Tylży. W 1919 roku sprzedał te zakłady i osiedlił się w Poznaniu. Edward Pawłowski odegrał kluczową rolę jako współorganizator oraz jeden z głównych udziałowców spółki akcyjnej Drukarnia Polska w Poznaniu. Przez wiele lat pełnił funkcję jednego z dwóch dyrektorów tej spółki. Zakupił m.in. niemiecką drukarnię, która publikowała gazetę Posener Zeitung, i przyczynił się do likwidacji niemieckich drukarni w Toruniu oraz Grudziądzu.
W 1920 roku połączono Drukarnię Polską z Nową Drukarnią Polską, która wydawała Kuriera Poznańskiego i Orędownika, co zaowocowało powstaniem Drukarni Polskiej S.A., w której Pawłowski został dyrektorem. To on zainicjował unowocześnienie zakładu, a także wydawanie nowych tytułów, takich jak Ilustracja Polska (od 1927) i Wielkopolanin (1930). Wprowadził również system drukowania biletów tramwajowych na automatach w różnych polskich miastach oraz zainicjował masowy druk jednobarwnych widokówek.
Pawłowski rozbudował także sekcję ogłoszeń w Kurierze Poznańskim, a także wprowadził nowe rozwiązania logistyczne dotyczące dystrybucji gazet. W 1924 roku to on był pomysłodawcą powołania do życia pisma Przegląd Graficzny i Papierniczy oraz organu Związku Fabrykantów Życie Gospodarcze. W 1922 roku nabył nieruchomość w Bydgoszczy, a wraz z grupą wspólników założył Drukarnię Narodową Towarzystwo Akcyjne, której został prezesem Rady Nadzorczej. Towarzystwo to zaczęło wydawać Gazetę Bydgoską, organ Narodowej Demokracji w Bydgoszczy i okręgu bydgoskim, począwszy od 1923 roku.
W 1926 roku nastąpiła fuzja Drukarni Narodowej w Bydgoszczy z Drukarnią Polską w Poznaniu. W latach 1928–1932 drukarnia z Poznania miała oddział w Bydgoszczy, a później przeszła na własność Pawłowskiego jako Drukarnia Pawłowskiego. Od 1933 roku gazetą, którą wydawał, był Kurier Bydgoski, a także w latach 1932–1933 Kalendarz Graficzny. Od 1933 roku na stałe osiedlił się w Bydgoszczy.
Był aktywny w strukturach Związku Fabrykantów oraz Słowa Pomorskiego, pełnił funkcję udziałowca w Drukarni Kujawskiej w Inowrocławiu, a także angażował się w organizacje styczności przemysłowych oraz stowarzyszeń związanych z drukarstwem i wydawnictwem. Działał m.in. w ogólnopolskim Związku Organizacji Przemysłu Graficznego i Wydawniczego, gdzie był pierwszym prezesem oraz w Związku Zakładów Graficznych w Poznaniu, gdzie pełnił rolę prezesa. W 1929 roku objął stanowisko prezesa Związku Pracodawców oraz skarbnika w Towarzystwie Przemysłowym, a także był członkiem zarządu Związku Fabrykantów. Jako współzałożyciel Związku Wydawców Dzienników i Czasopism, od 1924 pełnił rolę wiceprezesa Rady Związku oraz pracował jako radca w Izbie Przemysłowo-Handlowej w Poznaniu.
W wyniku inwazji Niemiec na Polskę, 2 września 1939 roku opuścił Bydgoszcz i przez Inowrocław udał się na Lubelszczyznę. Na koniec września tego samego roku powrócił do Bydgoszczy. 13 października 1939 roku został aresztowany wraz z synem Bogdanem i osadzony najpierw w koszarach 15 Pułku Artylerii Lekkiej, a następnie w obozie na osiedlu Jachcice. Ostatecznie zginął w nieznanych okolicznościach, prawdopodobnie w egzekucjach dokonanych jesienią 1939 roku. W maju roku 1946 Sąd Grodzki w Bydgoszczy oficjalnie uznał go za zmarłego.
Działalność polityczna
W latach dwudziestych Edward Pawłowski był związany z obozem Narodowej Demokracji. Brał aktywny udział w różnych komitetach organizowanych przez endecję, w tym w Komitecie Wojewódzkim Organizacji Obrony Państwa w 1926 roku, który protestował przeciwko zamachowi majowemu. Po przybyciu do Bydgoszczy unikał angażowania się w bieżące rozgrywki polityczne, aczkolwiek dążył do zbliżenia z mirażem sanacyjnym.
Publikacje
Edward Pawłowski był autorem kilku znaczących publikacji, w tym:
- Książka adresowa zakładów graficznych w Rzeczypospolitej Polskiej, zawierająca szczegółowe informacje o wszystkich drukarniach i ich specjalnościach wytwórczych z dodatkiem spisu czasopism Rzeczypospolitej Polskiej (1928),
- Poznań w historycznym rozwoju od początków aż po dzień dzisiejszy (1928),
- Bydgoszcz w historycznym rozwoju od początków aż po dzień dzisiejszy (1937).
Rodzina
Edward Pawłowski był żonaty z Marią Bock od 1896 roku. Para doczekała się córki Marceli (ur. 1899), która wyszła za Władysława Strzyżowskiego (1889-1965), dyrektora drukarni w Bydgoszczy, powstańca wielkopolskiego i oficera Wojska Polskiego, oraz syna Bogdana (ur. 1906), który zginął z rąk Niemców w 1939 roku.
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Dawid Urbański (żołnierz) | Danuta Holecka | Juliusz Kraziewicz | Władysław Rozwadowski (prawnik)Oceń: Edward Józef Pawłowski